Республика кунe - пeтeм тeнчери йaхташaмaрсен кeтнe уявe. Çавна май вeсем кашни çулах хaйсен тeп килне - Чaваш çeр-шывне - пухaнаççe. Республика кунeнче Акатуй ирттерме пуçлани вара пирe­н­­шeн темрен паха. Ку уявра эпир чун каниччен чaн чaвашла юрлатпaр, ташлатпaр, пeр кaкран тухнa тaванaмaрсемпе курса калаçатпaр.

Уяв умeн, пeр кун маларах, Чaваш патшалaх гуманитари aслaлaхeсен институтeнче Чaваш наци конгресeн Мaн Канашeн ларaвe иртрe. Унта хускатнa тeп ыйтусенчен пeри, паллах, Акатуйпа çыхaннa.

- Акатуй пирeн несe­лe­мeр­­­семшeн уяв çеç мар, хaйне майлa пeтeмлетÿ, пeлтерeшлe пулaм шутланнa. Aна ирттернe хыççaн чaваш пурнaçeнче çeнe тапхaр пуçланнa тесен те юрать.

Eлeк акана тухас умeн ваттисем çeр чавса çaмарта хунa. Çакa чaваш халaхe аталантaр, нумай ача çуралтaр тенипе çыхaннa, - палaртрe ЧНК eçтaвкомeн ертÿçи Константин Портнов.

Паян пирeншeн, чaвашсемшeн, Акатуй еплерех пeлтерeшлe? Aна тивeçлипе хакласа кирлe шайра ирттереетпeр-и-ха? Тем тесен те ку eç йeркеленсе çитнe теме иртерех. Çакaн пирки те сахал мар калаçрeç. Мероприятие ЧНК президенчe Геннадий Архипов ертсе пычe.

«Хыпар» Издательство çурчeн директорe-тeп редакторe Алексей Леонтьев республика шайe­нче Акатуй йeркелесси пирки пeрре мар ыйту хускатнине палaртрe.

- Эпир хальлeхе ку уява Сабантуй шайeнче ирттерме вaй çитереес çук. Тен, пирeн тeллевлe «Акатуй» фонд туса хумалла? Унaн çулталaк тaршшeпех çак ыйтупа eçлемелле, укçа пухмалла. Хамaрaн этнографсене, фольклорçaсене тата ытти aстана явaçтармалла. Фонд йeркелени республикaмaрaн влаç тытaмeсене Акатуй ирттерме пулaшeччe, - терe Алексей Петрович.

Эдуард Бахмисов тавра пeлÿçe пирeн Республика кунне пухaнакан халaха ытларах хамaрaн йaла-йe­­ркепе, культурaпа паллаштармалли пирки сaмах хускатрe.

- «Раççей çaл куçeсем» - кирлe фестиваль. Анчах шел, кунта килекенсенчен нумайaшe пирeнне нимe­нех те илсе каймаççe. Хамaр та нимeн те ыйтмастпaр. Чaваш Ене хапaл тaвакан халaхсен çи-пуçeн музейне йeркелеме май пур-çке. Мeн тери пуян коллекци пулeччe.

ЧНК пуçарaвeпе, Шупашкар хула администрацийe пулaшнипе eнер тeп хуламaрти «Шупашкар: 500 çул» культурaпа кану паркeнче виççeмeш хут Акатуй иртрe. Унта çeр-шывaмaрaн 18 регионeнчен - Пушкaртстанран, Тутарстанран, Мурманскран, Эрeнпуртан, Красноярскран, Чeмпeртен - çавaн пекех Беларуçран тата ытти çeртен 600 ытла хaна хутшaнчe. Чaваш Енeн тeрлe районe те уява хапaл турe.

Чaн малтанах мaчавар /Евгений Ерагин/, Аттил патша /Алексей Иванов/, çавaн пекех ЧНК пeрремeш вице-президенчe Владимир Иванов чaваш халaхне халалласа лартнa Юпа умeнче «Хура халaх çaкaр-тaвартан ан татaлтaр, чaвашсем йышлансах пыччaр» тесе Аслa Турaран ыйтрeç, тав турeç, ваттисене асaнчeç, парне кÿчeç.

Акатуй уçланкинче пурте пeрле чaваш халaхeн «Алран кайми» гимнне юрланa хыççaн вaйa картине тaчeç. Акатуй ялавe вeлкeшме пуçларe. Республика Гимнe янaраса кайрe.

ЧНК президенчe Геннадий Архипов, Шупашкар хула администрацийeн пуçлaхe Леонид Черкесов сцена çине хaпарчeç. Геннадий Николаевич пурне те уяв ячeпе саламланa май кашни çулах паянхи пек пeрле пухaнасса шаннине палaртрe. Хула пуçлaхe Акатуй ирттерме 300 пин тенкe уйaрнине çирeплетекен сертификат пачe.

Сцена çинче республика тулашeнчен килнe ентешeмeрсем хaйсен пултарулaхeпе савaнтарма пуçларeç, арсем кeрешме, çамрaксемпе ачасем вaйa выляма пикенчeç, каруççелпе ярaнчeç. Пурне те кaпaклa сaрапа, шÿрпепе сaйларeç. Хeвеллe уçланкaра пeр кaкран тухнa йaхташaмaрсем пeрле пухaнни çитмeл те çичe чечек пeр харaссaн çурaлнaн пекех туйaнчe.

Акатуя пухaннa ентешeмeрсен шухaш-кaмaлне пeлер-ха:

Николай Рыбаков, Эрeнпур облаçeнчи Грачев районeнчи Чулçырма ял тaрaхeн пуçлaхe:

- Чaвашсем пeрле пухaннине курсан чун савaнать. Эпир - «Нарспи» фольклор ушкaнe - Влас Иванов-Паймен çыравçaн тaван тaрaхe­­­нчен килнeскерсем, паян ыттисене хамaрaн пултарулaхпа паллаштарасшaн. Кунти чaвашсемпе Акатуйра çеç мар, ахаль чухне те тeл пулатпaр. Шупашкарти педколледжра, сaмахран, Эрeнпур çамрaкeсем çирeмeн aс пухаççe. Ял шкулeнчи ачасем валли учебниксем те илме килетпeр. Шел, тaван чeлхепе литературaна вeсем факультативра çеç вeренеççe. Апла пулин те ялта тaван чeлхепе пуплеççe, облаçра «Чапай» чaваш ресторанe пур.

Елена Степанова, Пушкaртстанри Кармаскала районeнчи Сихун ялeнчи «Çеçпeл» фольклор ушкaнeн ертÿçи:

- Пирeн коллектив «пиçсе» çитнe теме пулать. Вaтaр çул каялла йeркеленнeскер Акатуя виççeмeш хут килме тивeçрe. «Тeп» киле килсе йaхташaмaрсемпе курнaçни мeне тaрать! Хамaрaн аваллaха манас марччe, малашне те пeрле пухaнасчe.

Раиса Садакова, Мурманск хулинчи Чaваш наци культура автономийeн ертÿçи:

- Пирeн хулара - 854 чaваш. Кировск тата Апатит хулисен хушшинче вара - 2 пин ытла. Ытларах - Хeрлe Чутай районeнчен куçса кайнисем. Ялсенче тaван чeлхепе пуплетпeр, чaваш шкулeсем пур. Çулталaкра пeрре халaх уявe ирттеретпeр. Чaваш Енре чaвашлaх хeлхемe нихaçан та ан сÿнтeрччe. Кунтан аякра тeпленнeскерсене малашне те çунат хушма вaй-хaват парса пытaрччe.

Палaртса хaварар: çeртме уйaхeн 24-мe­шeнче Акатуй уçланкинчен инçех мар кaçалхипе вуннaмeш хут «Туслaх кaшaлe» фестиваль те иртрe. Унта Чaваш Енре пурaнакан вун икe халaхaн çирeм ытла коллективe хутшaнчe.