Çĕнĕ çул умĕн республика Пуçлăхĕ Олег Николаев массăллă информаци хатĕрĕсен ертӳçисемпе курнăçрĕ. Тĕлпулу раштав уйăхне, иртнĕ çула пĕтĕмлетекен интервьюна çаврăнчĕ. Эпир вара ăна Раççей пичечĕ кунĕ умĕн вулакан патне çитерни уйрăм пĕлтерĕш чыс çуратрĕ.

Стратегисен стратегийĕ

Калаçăва пуçланă май Олег Николаев 2024 çул ансат пулманнине палăртрĕ. Çакă санкцисемпе, çакнашкал ытти чăрмавпа кăна çыхăнман. 2024 çулта наци проекчĕсем вĕçленни, 2025 çулта çĕннисем пуçланасси те нумай тĕллев кăларса тăратать. Наци проекчĕсене пурнăçлас тĕлĕшпе регион япăх мар ĕçленĕ, çакă çĕнĕ нацпроектсемпе çыхăннă ĕç валли лайăх никĕс йĕркелет. Олег Алексеевич 2020 çулта республикăн социаллă пурнăçпа экономика аталанăвĕн комплекслă программине хатĕрлесе унпа ĕçлеме тытăннине аса илтерчĕ. Ĕçе çапла йĕркелени, ун шучĕпе, иртнĕ çулсенче тӳрре тухрĕ. Ку Чăваш Енĕн хăйĕн тупăшĕсем икĕ хут ытла пысăкланнинче те, вăтам ĕç укçи, регионăн шалти пĕтĕмĕшле продукчĕ ӳснинче те курăнать. Регион çĕнĕ çулталăка çирĕплетнĕ бюджетпа кĕрет — унта та хамăрăн тупăш самай пысăкланнине тĕпе хунă. Пысăк пĕлтерĕшлĕ самант — налуксен генерацийĕ: «Эпир вĕсен калăпăшĕпе пуçласа бюджет тăкакĕсенчен иртрĕмĕр. Кунашкалли республика историйĕнче нихăçан та пулман». Халь социаллă пурнăçпа экономика аталанăвĕн çĕнĕ программи те хатĕр ĕнтĕ. Ăна Олег Николаев «стратегисен стратегийĕ», «мастер-плансен мастер-планĕ» тесе хакларĕ. 25 отрасль — 25 стратеги. Президент çĕршыври 200 хулан мастер-планĕсене хатĕрлемелли тĕллев лартнăччĕ. Шупашкар агломерацийĕн мастер-планĕ пур — ăна ыттисенчен маларах хатĕрленĕ. Раштаври ТОП-5 шайĕнчи пулăмсене асăнма ыйтсан Олег Николаев чи малтан Президент хутшăннисене палăртрĕ: Шупашкар аэропортне уçни — вăл пассажирсене йышăнать ĕнтĕ, Сăр урлă хывнă кĕпере хута яни — вăл та питĕ пысăк пĕлтерĕшлĕскер. Пĕрлех федераци пĕлтерĕшлĕ автотрассăн Шăхасан патĕнчи сыпăкне реконструкцилессине вĕçленĕ. Тата — темиçе культура çуртне, сывлăх сыхлавĕн учрежденийĕсене хута яни. Хăйне евĕрлĕ опыт — вилнисен ӳчĕсене экспертизăна илсе каякан служба туса хуни. Вăл кăрлачăн 1-мĕшĕнчен тытăнса ĕçлесе кайрĕ. «Çынсемшĕн тăванĕсем вилсен вĕсен ӳчĕсене экспертизăна илсе каяс тĕлĕшпе чăрмавсем тухса тăратчĕç… Право хуралĕн органĕсем пушшех кăмăллă — ку ыйту вĕсемшĕн те çивĕч тăратчĕ», — терĕ Олег Николаев.

Аэропорт, кĕпер… Пĕлтерĕшлĕ пулăмсен шутĕнче регион ертӳçи çавăн пекех Патшалăх Канашĕн Владимир Путин ертсе пынипе нумаях пулмасть иртнĕ ларăвне асăнчĕ. Унта Çемье çулталăкне пĕтĕмлетнĕ, «интереслĕ йышăнусем тунă». Чăваш Ен çемьене пулăшмалли çĕнĕ мелсене ĕçе кĕртме хутшăнакан регион пулса тăрать. Паллă пулăмсен списокне тăснă май Олег Алексеевич «Ĕмĕтсен чăрăшĕ» çинчен те каларĕ: «Мана кăçал 6 ача лекрĕ… Ку хутĕнче нумай ачаллă çемьесем хутшăннă та — çемьесенчен пĕри виçĕ ачаллă. Тата — ятарлă çар операцийĕнчи ентешĕн икĕ ачи. Çавăн пекех йăлана кĕнĕ йĕркепе Запорожье облаçĕнчи Бердянскри çемьери пĕр ача ĕмĕтне пурнăçламалла».

Социаллă пурнăçпа экономика аталанăвĕн çитес ултă çуллăх комплекслă программи пирки каланă май Олег Николаев ăна пурнăçлама республикăра пурăнакан кашни çын хутшăннине курас килнине палăртрĕ. Сăмах кашнин мĕн те пулин тумалли çинчен пымасть: «Кашни çыннăн хальччен хăй мĕн тунине ăнланмалла — çакă пулать те вăл программăна хывакан тӳпе». Çын спортпа туслашни, волонтерсен ĕçне хутшăнни те çак шута кĕреççĕ. Çапла тусан çын программа пурнăçланнине туятех. Программăн Çĕнĕ çул умĕнхи презентацийĕ — пысăк ĕç пуçламăшĕ кăна. Унпа округсенче Правительство кунĕсене йĕркелесе те паллаштарасшăн: «Çакăн хыççăн муниципалитетсем хăйсем те малалла каясса питĕ шанатăп — çак хума малалла аталантармалла. Ума пысăк тĕллевсем лартмалла — çавăн чухне питĕ нумай ĕç тума пултарăпăр».

Çĕнĕ нацпроектсем пирки экспертсемпе канашланă. Тĕп вырăнта — пурнăç стандарчĕсене çĕклесси, пулăшу ĕçĕсен пахалăхне лайăхлатасси тата ытти те. Çавăнпа çӳлерех асăннă комплекслă программăна та инвестици вырăнне хума пулать. Вăл аталанăва укçа-тенкĕпе, малалла каймалли майсемпе тивĕçтерме пулăшмалла. Тĕллевсен шутĕнче çĕнни нимĕн те çук пек, анчах пĕлтерĕшли — тĕп ыйтусене мала кăларни. Унашкаллисен шутĕнче Олег Николаев граждансене авари пулма пултаракан çуртсенчен куçарассине курать.

2017 çулччен юхăннисен шутне кĕртнĕ çуртсем тĕлĕшпе республика программăна пурнăçланă. Кăçалтан вара 2021 çулччен авари пулма пултараканнисен шутне кĕртнĕ çуртсенче пурăнакансемпе ĕçлеме тытăнмалла. Республика ертӳлĕхĕ ку ĕç çакăнпа кăна вĕçленмессине те ăнланать — программăна кĕмен çуртсем те пур-ха. Эппин, инфратытăма, ыттине лайăхлатас енĕпе нумай ĕçлеме тивĕ, мĕншĕн тесен ку сфера бизнесшăн илĕртӳллĕ мар — вăл ку ĕçсемпе тăкакланасшăн пулмĕ. Çемьерен асли çук Приоритетсен шутĕнче çавăн пекех — социаллă хӳтлĕх. Тата — вĕрентӳ, çемье. «Çак сферăсене инвестицисем хывассине хастарлатăпăр. Уйрăм çынсен активĕсене илĕртме условисем йĕркелĕпĕр, вĕсен пуçарăвĕсене тӳрре кăларма пулăшăпăр». Çак ĕçе, ун шучĕпе, республика «пушар шайĕнчи сӳнтернĕ нумай тĕллевпе» кĕрет. 5 çул каялла унашкалли, пĕр тăхтамасăр сӳнтермелли «пушарсем», нумай пулнă. Калăпăр, тăлăхсене пурăнмалли çурт-йĕрпе тивĕçтермелли ыйту çивĕчлĕхĕ. Халь вара республика çак çивĕчлĕхе хăвăрт чакаракан регионсен теçеткине кĕнĕ. Е тата — лифтсем. Ку вуçех те патшалăх ĕçĕ мар пек туйăнать — вĕсен хуçисем пур вĕт. Анчах Президент тивĕçлĕ тĕллев палăртнă.

Çынсем айăплă мар вĕт — лифтсем хваттерсене приватизациленĕ чухнех юхăннă пулнă, апла тăк граждансене пулăшмалла: «Икĕ çул каялла кăна пирĕн ку ыйту çулăмпа çунатчĕ, анчах тата икĕ çултанах республика ку енĕпе ĕç-пуç йĕркеллĕ регионсен шутне кĕрĕ». Ятарлă çар операцийĕнчи ентешсем çинчен сăмах пуçарнă май регион ертӳçи вĕсен çемйисене пулăшасси малашне те тĕп ыйтусен шутĕнче пулассине çирĕплетрĕ. Тепĕр чухне саккун кăларакансен тухса тăнă ларутăру хыççăн та ĕлкĕрме тивет.

Калăпăр, СВОна Чăваш Енрен мар, ытти регионтан кайнисен çемйисене пулăшасси. Тивĕçлĕ саккуна йышăннă: СВОна хутшăннине кăна çирĕплетмелле — пулăшу пулать. Тĕрĕссипе, республика ку йĕркепе саккун йышăничченех ĕçлеме тытăннă. <...>