Ҫӗнтерӗве 80 ҫул тултарнине уявланӑ май ирттерекен наукӑпа тӗпчев проекчӗсен конкурсӗн республикӑри тапхӑрӗн ҫӗнтерӳҫисем Чӑваш Республикин Пуҫлӑхӗ Олег Николаев пулӑшнипе ака, ҫӗртме уйӑхӗсенче Брест крепоҫӗнче тата Минск хулинче экскурсире пулаҫҫӗ.

«Ҫакӑ пӗтӗмпех эпир Беларуҫ Республикипе пӗрле килӗшсе ӗҫленине кура пулса тӑчӗ. Паян пирӗн СССР республикисем пулнӑ ытти ҫӗршывсемпе те хутшӑнусене ҫӗнӗрен пуҫарса яма май пур, унӑн нумай нациллӗ халӑхӗ фронтри пекех, тылри мӗнпур кӑткӑслӑха ҫӗнтерме пӗрлешме пултарнӑ. Паян эпир ун ҫинчен фронтран, архив материалӗсенчен, фронтран килнӗ салтак ҫырӑвӗсенчен, тӗрлӗ нумай кӗнекесенчен вуласа пӗлетпӗр. Ытти ҫӑлкуҫсене тӗпченӗ май эпир хамӑрӑн мӑн асаттесен паттӑрлӑхӗ пирки чӑн-чӑн хыпарсемпе тӗплӗнрех паллашатпӑр. Эпир хӑюллӑн малалла утма тата кирек мӗнле кӑткӑслӑха та ҫӗнтерме пултаратпӑр тесе шанса тӑратпӑр, мӗншӗн тесен вӗсем пултарнӑ, эпир вара вӗсен тӑхӑмӗсем», – тесе уйрӑммӑн палӑртса каланӑ хӑйӗн сӑмахӗнче Чӑваш Ен Пҫлӑхӗ Олег Николаев.

Шупашкарта пултаруллӑ ачасен «Эткер» центрӗн базинче Пӗтӗм тӗнчери шкул ачисен тата шкулти ӑслӑлӑх обществисен «Аслӑ Ҫӗнтерӳ эткерӗ» ятпа ӑслӑлӑх-тӗпчев конференцийӗ пулнӑ. Ҫак мероприяти Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине асӑнса упрама тӑрӑшакан ҫамрӑксене пӗрлештернӗ. Ҫак пысӑк пӗлтерӗшлӗ форум хутшӑнакансене хӑйсен проекчӗсене тӑратма май панӑ. Вӗсем патриотла воспитани тата наука шухӑшлавне пулӑшса Ҫӗнтерӗвӗн истори, культура тата социаллӑ аспекчӗсене уҫса параҫҫӗ.

Наукӑпа тӗпчев конференцине йӗркелекенсем каланӑ тӑрӑх, ҫак ӗҫ архив документацине пуянлатнисӗр пуҫне вӗренекенсене истори астӑвӑмӗн пӗлтерӗшне тарӑнрах ӑнланма та май панӑ.

Аса илтеретпӗр, 2024 ҫулта пӗрремӗш хут Чӑваш Енри вӗрентӳ организацийӗсенче хӑйӗн содержанийӗпе наукӑпа тӗпчев тата «Аслӑ Ҫӗнтерӗве пӗрлехи ҫул», «Салтак виҫкӗтеслӗхӗ», «Пирӗн Ҫӗнтерӳ» пултарулӑх проекчӗсемпе палӑрчӗ.

Проекта йӗркелекенсем Чӑваш Енӗн Вӗренӳ министерствипе Раҫҫей ҫарпа истори обществин регионти уйрӑмӗ пулса тӑчӗ.

Проекта Чӑваш Республикинчи тата Беларуҫ Республикинчи 7-11 классенче вӗренекен шкул ачисем, ҫавӑн пекех шкулти ӑслӑлӑх обществисен ушкӑнӗсем хутшӑннӑ. Конкурс икӗ тапхӑрпа иртнӗ: муниципалитет тата республика шайӗнче анлӑн иртнӗ.
Муниципалитет шайӗнче пӗтӗмпе 3000 ӗҫ тӑратнӑ. Республика шайӗнче вара 1200 ӗҫ хатӗрлесе тӑратнӑ.

«Ҫӗнтерӗве пӗрлехи ҫул» наука енӗпе пӗтӗмпе виҫҫӗре яхӑн ытла проект тӑратнӑ. Проектсем наукӑпа тӗпчев ӗҫӗсене анлӑрах ҫутатса пама витӗм кӳреҫҫӗ. Чӑваш Республикинчи тата Беларуҫ Республикинчи шкул ачисем 1941-1945 ҫулсенчи Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнчи пулӑмсем ҫинчен истори пӗлӗвӗсене упраса хӑварас тата тӗпчес енӗпе, Чӑваш Республикинче ҫуралса ӳснӗ, Белоруссие ирӗке кӑларассишӗн тата чӑваш халӑхне нимӗҫ фашисчӗсенчен хӑтарас тесе Белоруси территорийӗнче ҫапӑҫса ҫӗнтерессишӗн ҫынсен шӑписем ҫинчен ӑслӑлӑх тӗпчевӗсем туса пынӑ.

Чӑваш Енрен вӗренекенсемсӗр пуҫне «Ҫӗнтерӗве пӗрлехи ҫул» наука проектне Беларуҫ Республикинчи шкул ачисем те хутшӑннӑ. Вӗсене Чӑваш Енре ҫуралса ӳснӗ Белоруси территорийӗнче тунӑ паттӑрла ӗҫсем ҫинчен каласа паракан 80 ытла ӗҫ хатӗрленӗ.

Республикӑри шкулсенче вӗренекенсем, проекта хутшӑнакансем, ҫар ӗҫӗсене хутшӑннӑ ентешӗсен шӑписене тӗпченӗ. Сӑмахран, Чӑваш Республикинчи пысӑках мар ялсенчен 500 ытла ҫын фронта тухса кайнине ҫутатса панӑ. Унсӑр пуҫне вӑрҫӑран таврӑнайман чылай паттӑрӑн шӑписене вырнаҫтарнӑ. Тӗпчев ӗҫӗсенче паттӑрсен тӑванӗсем те хутшӑннӑ. Вӗсем Ҫӗнтерӗвӗн пысӑк хакне асра тытма витӗм кӳнӗ.

«Салтак виҫкӗтеслӗхӗ» республика акцийӗ шайӗнче ҫамрӑксем хӑйне евӗрлӗ историсене упраса хӑварнӑ фронтри ҫырусене шырав тата цифра ҫине куҫарса пынӑ. Пӗтӗмлетӳсем тӑрӑх 555 ҫыру палӑртнӑ. 1941 ҫултан пуҫласа 1945 ҫулччен вырӑсла, чӑвашла, тутарла, мордва тата туҫи мари чӗлхисемпе ҫырнӑ ҫырусем ҫав тери пӗлтерӗшлӗ. Вӗсене тӗрлӗ автор, Чӑваш Енри мӗнпур районсенчи ялсенче ҫуралса ӳснисем те, ҫӗршывӑн ытти регионӗсенчен (Рязань, Тула облаҫӗ тата ытти те) тухнисем. Палӑртмалла, вӗсен тӑванӗсем республикӑра пурӑнаҫҫӗ.

Ҫӗнтерӗве 80 ҫул тултарнине халалласа кӑҫал Шупашкарта «Ҫӗнтерӳ патне пӗрлехи ҫул» наукӑпа тӗпчев проекчӗсемпе икӗ сборник кӑларӗҫ: «Салтак виҫкӗтеслӗхӗ» (фронтран янӑ ҫырусем) тата вӗренекенсен чи лайӑх ӗҫӗсен пуххи пулӗ.